Cùng với các ngành sản xuất lớn như thép, xi măng… hiện nay, ngành chiếu sáng ở Việt Nam cũng đang tiêu thụ một khối lượng điện rất lớn, chiếm khoảng 25% trong tổng lượng điện quốc gia. Việt Nam hoàn toàn có thể giảm áp lực thiếu điện trong những năm tới bằng cách thay thế hệ thống đèn chiếu sáng tiêu thụ nhiều điện năng hiện tại bằng các loại đèn chiếu sáng công nghệ cao tiết kiệm điện năng, thân thiện môi trường…

• Chiếu sáng chưa hợp lý

Theo nghiên cứu của Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, điện năng phục vụ chiếu sáng của nước ta hiện chiếm khoảng 25% tổng lượng điện tiêu thụ. Các thiết bị chiếu sáng truyền thống như đèn sợi đốt, đèn halogen, đèn huỳnh quang compact (CFL) mà hầu hết các dự án chiếu sáng đang sử dụng đều tiêu tốn năng lượng rất cao. Bởi vậy, mặc dù diện tích không gian được chiếu sáng còn khiêm tốn so với nhu cầu nhưng tỷ lệ điện chiếu sáng của cả nước vẫn cao hơn đáng kể so với các quốc gia khác. Nếu không có sự can thiệp có hiệu quả, Việt Nam có thể sẽ phải gánh chịu nặng nề một ngành chiếu sáng công cộng lãng phí các nguồn lực công và góp phần không đáng có vào lượng kiểm kê phát thải khí toàn quốc.

Lắp đặt đèn Led chiếu sáng trên đường Ngô Quyền, quận 10, TPHCM. Ảnh: Kim Ngân.

Theo GS-TS Phan Hồng Khôi, Giám đốc điều hành Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghệ và dịch vụ, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam (VAST), ngành chiếu sáng ở nước ta đã có sự thay đổi lớn. Cụ thể, chúng ta đã có những đột phá để có thể chủ động sản xuất các sản phẩm chiếu sáng. Về chiếu sáng đường phố tuy chưa thật đẹp và hiện đại nhưng đã có nhiều đổi mới. Các thành phố đã chú trọng tới ánh sáng đẹp và tiết kiệm bằng cách thay thế các hệ thống đèn cũ bằng hệ thống đèn hệ suất cao, có tủ điều khiển trung tâm, có thể điều khiển bằng phần mềm máy tính. Tuy nhiên, trong tương lai, ngành chiếu sáng Việt Nam cần phải xem xét làm thế nào chiếu sáng phải hài hòa, phải tính đến sự ô nhiễm ánh sáng vì đôi khi bố trí lòe loẹt quá gây chói mắt lại phản tác dụng và đặc biệt phải chú ý đến thiết kế để kiến trúc phù hợp với ánh sáng, lúc nào ánh sáng xanh, lúc nào ánh sáng trắng.

Ông Huỳnh Kim Tước, Giám đốc Trung tâm Tiết kiệm năng lượng TPHCM, cũng nhìn nhận, với nền kinh tế tăng trưởng tốt, và sự gia tăng về dân cư, đặc biệt là ở các đô thị và thành phố, Việt Nam đang dần tìm ra được những bước đi ngắn phù hợp với nhu cầu cho loại hình chiếu sáng ở khu dân cư, công nghiệp, trung tâm thương mại, xây dựng kiến trúc cũng như chiếu sáng cho các biển báo, đường cao tốc, đường phố và các không gian công cộng. Song, một trong những rào cản lớn nhất của việc phát triển rộng rãi chiếu sáng hiệu suất cao ở Việt Nam là tình trạng thiếu kiến thức, kỹ năng và thông tin của các nhà hoạch định chính sách, các nhà thiết kế, các nhà sản xuất và đội ngũ vận hành bảo dưỡng. Ngoài ra, các doanh nghiệp khi tham gia sản xuất các loại sản phẩm này đều có chung một nỗi lo đó là tài chính. Họ chưa dám mạo hiểm đầu tư những sản phẩm có chi phí cao như vậy.

• Led - Giải pháp tiết kiệm năng lượng hiệu quả

Song song với quá trình loại bỏ đèn sợi đốt, các chuyên gia chuyên ngành điện cho rằng, cần đẩy mạnh phát triển công nghệ chiếu sáng led - nguồn sáng siêu tiết kiệm điện, thân thiện môi trường của thế kỷ 21. Ông Nguyễn Khánh Bình, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Vietnam Schreder, cho biết, trên thị trường chiếu sáng hiện nay thì đèn led đang chiếm ưu thế bởi những đặc tính khác biệt, chẳng hạn như tiêu thụ điện năng thấp so với ánh sáng thông thường chỉ khoảng 25% trong khi hiệu suất chiếu sáng cao hơn; không tia cực tím, không bức xạ tia hồng ngoại, phát nhiệt của ánh sáng thấp, không chứa chất thủy ngân và những chất có hại. Ứng dụng led trong chiếu sáng công cộng người ta có thể điều khiển được một cách tốt nhất khả năng sử dụng nhiều nguồn sáng để tập trung chiếu sáng vào một khu vực cần nhiều ánh sáng. Với lợi thế kích thước nhỏ gọn, khi hoạt động hầu như không tỏa nhiệt, đèn led trở thành phần lý tưởng tích hợp trong hệ thống điện chiếu sáng di động. Hơn nữa tuổi thọ kéo dài sẽ làm giảm chi phí bảo dưỡng. Bởi những ưu điểm vượt trội này, công nghệ chiếu sáng bằng led đang trở thành hướng tiết kiệm năng lượng quan trọng trong chiếu sáng của nhiều quốc gia.

Theo các chuyên gia, chúng ta cần nhanh chóng hỗ trợ ngành công nghiệp chiếu sáng nước ta tiếp thu và làm chủ công nghệ chiếu sáng hiện đại, đặc biệt là công nghệ chiếu sáng led. Nâng cấp phòng kiểm chuẩn quốc gia về đo lường, kiểm định các sản phẩm chiếu sáng hiệu suất cao đạt tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các xí nghiệp, các viện, trung tâm nghiên cứu trong việc tiếp nhận và phát triển công nghệ chiếu sáng hiệu suất cao nói chung và công nghệ chiếu sáng led nói riêng. Chú ý đến các giải pháp về thiết kế, quản lý, vận hành hệ thống chiếu sáng; tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng.